Σημείο καμπής για τον Πούτιν; (Άρθρο της Νίνα Κρούτσεβα)

Τότε, το Κρεμλίνο είχε πει πρώτα ψέματα στον κόσμο ότι δεν είχε καμία σχέση με το χαμένο αεροπλάνο. Αργότερα ισχυρίστηκε ότι το νοτιοκορεάτικο αεροπλάνο ήταν σε αμερικανική κατασκοπική αποστολή. Ομως, εντός της σοβιετικής ηγεσίας, το περιστατικό ήταν ένα σημείο καμπής. Τελείωσε την καριέρα του στρατάρχη Νικολάι Ογκάρκοφ, αρχηγού του Γενικού Επιτελείου και ιδιαίτερα σκληροπυρηνικού, του οποίου η αντιφατική και μη πειστική προσπάθεια να δικαιολογήσει την κατάρριψη του αεροπλάνου έφερε σε πολύ δύσκολη θέση το Κρεμλίνο.

Η ανικανότητα του Ογκάρκοφ (και η ανίκανη ψευδολογία), σε συνδυασμό με την αποτυχία του πολέμου της Σοβιετικής Ενωσης στο Αφγανιστάν από το 1979, έφεραν στο προσκήνιο την μεγάλη εξασθένηση του συστήματος. Η στασιμότητα που ξεκίνησε την περίοδο του Λεονίντ Μπρέζνιεφ κλιμακώθηκε μετά το θάνατό του το 1982. Οι διάδοχοί του, πρώτα ο πρώην αρχηγός της KGB Γιούρι Αντρόποφ και, στη συνέχεια, ο Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Κονσταντίν Τσερνιένκο δεν είχαν μόνο το ένα πόδι στον τάφο όταν πήραν την εξουσία, αλλά ήταν επίσης εντελώς ανήμποροι να μεταρρυθμίσουν το σοβιετικό κράτος.

Οι τεράστιες απώλειες ανθρωπίνων ζωών στο Αφγανιστάν (ίσες με τις απώλειες των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, αλλά σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα) έδειξε σε πολλούς ότι το Κρεμλίνο είχε γίνει πια επικίνδυνο για το ίδιο. Η επίθεση σε πολιτικό αεροσκάφος επιβεβαίωσε αυτή την εκτίμηση. Η συνειδητοποίηση αυτής της επικινδυνότητας ήταν που ώθησε την άνοδο του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στην εξουσία, καθώς και την υποστήριξη από την ηγεσία των μεταρρυθμιστικών πολιτικών του Γκορμπατσόφ, της περεστρόικα και της γκλάσνοστ.

Βέβαια, η ιστορία δεν είναι πεπρωμένο, αλλά μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι τουλάχιστον κάποιοι γύρω από τον ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, αν όχι ο ίδιος ο Πούτιν, έχουν στο μυαλό τους την αποτυχία Ογκάρκοφ και τις επιπτώσεις που είχε στη Σοβιετική ελίτ. Ούτως ή άλλως, οι ηγέτες του Κρεμλίνου, μεταξύ τους και ο Πούτιν, αυτοπροσδιορίζονται μέσα από ό,τι ήταν όχι με το τι θα μπορούσαν να ήταν.

Πράγματι, η λογική του Πούτιν για την προσάρτηση της Κριμαίας μοιάζει πολύ με το σκεπτικό του Μπρέζνιεφ για την εισβολή στο Αφγανιστάν: να μπερδέψει τους εχθρούς που επιδιώκουν να περικυκλώσουν τη χώρα. Το 2004, μιλώντας σε ρώσους βετεράνους για την εισβολή στο Αφγανιστάν, ο Πούτιν εξήγησε ότι υπήρχαν εύλογοι γεωπολιτικοί λόγοι να προστατεύσουν τα σύνορα της σοβιετικής Κεντρικής Ασίας, ακριβώς όπως και το Μάρτιο που παρέθεσε ανησυχίες για την ασφάλεια για να δικαιολογήσει την κατάκτηση ουκρανικής περιοχής.

Στην εποχή του Μπρέζνιεφ, οι επεκτατικές πολιτικές αντανακλούσαν μια νέα ενεργητικότητα που ήταν προϊόν του πλούτου της χώρας. Η ενίσχυση και ο εκσυγχρονισμός του στρατού από τον Πούτιν την τελευταία δεκαετία τροφοδοτήθηκε επίσης από τις εξαγωγές ενέργειας. Αλλά η πιο πρόσφατη ενεργειακή ανάπτυξη της Ρωσίας κάλυψε την ανικανότητα της οικονομικής διαχείρισης από τον Πούτιν, με την ανάπτυξη και τα κρατικά έσοδα να εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από τους υδρογονάνθρακες.

Επιπλέον, η ανικανότητα του Πούτιν εκτείνεται πολύ πέρα από την οικονομία. Οι δυνάμεις ασφαλείας του παραμένουν βάναυσες και χωρίς λογοδοσία. Σε ορισμένα μέρη της χώρας, δε, έχουν συγχωνευθεί με εγκληματικές συμμορίες. Το δικαστικό σύστημα δεν παρέχει ανακούφιση στους απλούς ανθρώπους. Οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις της χώρας, τα υποβρύχια, οι πλατφόρμες άντλησης, τα ορυχεία, τα νοσοκομεία και τα γηροκομεία τακτικά ανατινάσσονται, καταρρέουν ή βουλιάζουν λόγω της παραμέλησης και της μηδενικής ευθύνης.

Οταν η υποστήριξη της κοινής γνώμης για την προσάρτηση της Κριμαίας από τον Πούτιν μειωθεί οι αδυναμίες του θα γίνουν περισσότερο αισθητές
Οταν η υποστήριξη της κοινής γνώμης για την προσάρτηση της Κριμαίας από τον Πούτιν μειωθεί – όπως, ούτως ή άλλως, θα γίνει - οι αδυναμίες του θα γίνουν περισσότερο αισθητές, υπό τη σκιά της καταστροφής της πτήσης MH17. Αν το ρωσικό κράτος λειτουργούσε καλά, ο Πούτιν θα μπορούσε να συνεχίσει να αντέχει την πίεση από τους ηγέτες της αντιπολίτευσης. Αλλά η κατηγορία της αντιπολίτευσης ότι το καθεστώς Πούτιν αποτελείται από «απατεώνες και κλέφτες» θα αντηχήσει πιο έντονα, επειδή οι ​​Ρώσοι μπορούν πλέον να δουν τα αποτελέσματα της διακυβέρνησης γύρω τους.

Μετατρέποντας τον εαυτό του, στην πραγματικότητα, σε κράτος, ο Πούτιν, όπως και η γεροντοκρατία που κατέρρευσε με την άνοδο του Γκορμπατσόφ, όλο και περισσότερο θεωρείται υπεύθυνος για όλες τις κυβερνητικές αποτυχίες. Και αν οι σκεπτόμενοι Ρώσοι μπορεί να είναι όμηροι της αλαζονείας του Πούτιν, ο υπόλοιπος κόσμος δεν είναι. Πράγματι, οι εταίροι του - ιδιαίτερα οι άλλες χώρες των BRICS (Βραζιλία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) - είναι πλέον απίθανο ότι θα κάνουν τα στραβά μάτια απέναντι στην περιφρόνηση από τον Πούτιν του διεθνούς δικαίου και της εθνικής κυριαρχίας των γειτόνων του, όπως έκαναν κατά την πρόσφατη σύνοδο κορυφής στη Βραζιλία. Και οι τελευταίες παρωπίδες της Ευρώπης σχετικά με τον Πούτιν φαίνεται να έχουν πέσει, με αποτέλεσμα σοβαρές κυρώσεις να είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επιβληθούν.

Ο Πούτιν είναι μόνο 61ετών, μια δεκαετία νεότερος από τους ηγέτες που οδήγησαν τη Σοβιετική Ενωση στον γκρεμό, και το σύνταγμα του επιτρέπει να παραμείνει στην εξουσία για τουλάχιστον άλλα δέκα χρόνια. Αλλά με το ΑΕΠ να είναι μόλις 1,3% το 2013 (και με τις κυρώσεις που ενδέχεται να επιταχύνουν την παρακμή της οικονομίας) η πατριωτική υπερηφάνεια δεν θα είναι αρκετή να τον προστατεύσει για πολύ ακόμα.

Με την υπερβολική δράση στο Αφγανιστάν και τα ψέματα προς τον κόσμο σχετικά με την κατάρριψη του KAL 007, το σοβιετικό καθεστώς εκτέθηκε και επιτάχυνε τη σήψη που έκανε την κατάρρευση του αναπόφευκτη. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε σε μια διαφορετική τύχη σχετικά με την προσπάθεια του Πούτιν να αποκαταστήσει τη Ρωσία ως αυτοκρατορική δύναμη.

*Η Νίνα Κρούτσεβα είναι καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο New School της Νέας Υόρκης, και ανώτερη συνεργάτης στο Ινστιτούτο Παγκόσμιας Πολιτικής, όπου διευθύνει το πρόγραμμα για τη Ρωσία.

ΠΗΓΗ: Project Syndicate

Μετάφραση: thetoc.gr