Η Τουρκία και η νέα κρίση - Του Σινάν Ιλγκεν

Αλλά η προθυμία της Τουρκίας να συμβάλει στον συνασπισμό παραμένει περιορισμένη δεδομένης και της κληρονομιάς της αναποτελεσματικής πολιτικής που εφαρμόστηκε στη Συρία, καθώς και της θεμελιώδους στρατηγικής αποσύνδεσης μεταξύ της κυβέρνησης του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και της διοίκησης του Προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα.

Από όταν άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία πριν από τρία χρόνια, η Τουρκία έχει παράσχει υλικοτεχνική και οικονομική υποστήριξη σχεδόν σε όλες τις πλευρές της συριακής αντιπολίτευσης, ενώ την ίδια ώρα τους επιτρέπει να χρησιμοποιούν το τουρκικό έδαφος για να ανασυνταχθούν μετά από στρατιωτικές επιχειρήσεις πέρα από τα σύνορα. Δεσμευμένη σε μια αλλαγή καθεστώτος στη Συρία, η Τουρκία έκανε τα στραβά μάτια σε κάποιες από τις βάναυσες τακτικές αυτών των ομάδων, σε ριζοσπαστικές ιδεολογίες και μεγάλες φιλοδοξίες. Ο φόβος τώρα είναι ότι αυτή η καλοήθης αμέλεια επέτρεψε στο Ισλαμικό Κράτος να ριζώσει μέσα στην Τουρκία και να αναπτύξει την ικανότητα να προχωρήσει σε τρομοκρατικές δραστηριότητες επί τουρκικού εδάφους - και ως εκ τούτου να προβεί σε αντίποινα για τη συμμετοχή της Τουρκίας στο συνασπισμό υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Αλλά υπάρχει και κάτι ακόμα πίσω από την επιφυλακτική στάση της Τουρκίας απέναντι στον συνασπισμό. Η Τουρκία διαφωνεί ριζικά με τις ΗΠΑ όσον αφορά στην ερμηνεία για την απειλή που ασκεί το Ισλαμικό Κράτος – αλλά και στο πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί. Με απλά λόγια, ενώ οι ΗΠΑ βλέπουν το Ισλαμικό Κράτος ως το πιο πιεστικό πρόβλημα της Μέσης Ανατολής, η Τουρκία βλέπει την ομάδα ως σύμπτωμα βαθύτερων παθολογιών.

Σύμφωνα με αυτή την άποψη, οποιαδήποτε εκστρατεία που επικεντρώνεται αποκλειστικά στην καταστροφή του Ισλαμικού Κράτους δεν θα κάνει πολλά ώστε να αποτρέψει την εμφάνιση παρόμοιων απειλών στο εγγύς μέλλον. Και, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, οι χώρες της Μέσης Ανατολής και οι γείτονες τους δεν μπορούν να αποφασίσουν να κάνουν στροφή 180 μοιρών από την περιοχή, όταν οι συνέπειες των ελλιπώς σχεδιασμένων παρεμβάσεων αποδειχθούν πολύ άναρχες.

Στο πλαίσιο αυτό, οι ηγέτες της Τουρκίας πιστεύουν ότι η απάντηση της διεθνούς κοινότητας στο Ισλαμικό Κράτος πρέπει να είναι πολύ πιο φιλόδοξη, επιδιώκοντας να αποκαταστήσει τις βαθύτερες αιτίες της τρέχουσας διαταραχής. Μια τέτοια στρατηγική θα πρέπει να περιλαμβάνει προσπάθειες εξαναγκασμού της νέας κυβέρνησης του Ιράκ να «σπάσει» τον σεχταρισμό του πρώην πρωθυπουργού Νούρι αλ-Μαλίκι, ενώ την ίδια ώρα θα υποστηρίζει τις προσπάθειες της νέας ηγεσίας για την παροχή βασικών υπηρεσιών υγείας, εκπαίδευσης και δημοτικών υπηρεσιών σε όλους τους πολίτες του Ιράκ.

Όσον αφορά στη Συρία, η μόνη πιθανή οδός προς την ομαλότητα αρχίζει εξαναγκάζοντας τον πρόεδρο Μπασάρ αλ-Άσαντ να παραχωρήσει την εξουσία. Για το σκοπό αυτό, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους θα πρέπει να εξετάσουν τη δυνατότητα να πλήξουν προπύργια του Άσαντ στη Συρία, ενώ θα προσφέρουν ασφαλή καταφύγια στην μετριοπαθή αντιπολίτευση υπό τον προστατευτικό μανδύα μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων.

Εδώ, η Τουρκία, για την οποία η δημιουργία ασφαλών καταφυγίων είναι ζωτικής σημασίας για να φιλοξενήσει τους Σύριους που έχουν εκτοπιστεί από τις συγκρούσεις, θα μπορούσε να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο. Η Τουρκία έχει ήδη αναλάβει βαρύ φορτίο προσφύγων από τη Συρία, έχοντας απορροφήσει πάνω από ένα εκατομμύριο, δεδομένου ότι η κρίση ξεκίνησε το 2011. Μετά τις επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους εναντίον των Κουρδικών θυλάκων, περισσότεροι από 120.000 πρόσφυγες πέρασαν στην Τουρκία σε ένα μόνο Σαββατοκύριακο. Αυτός είναι περίπου ο ίδιος αριθμός όσων Σύρων επιτρέπεται να αναζητήσουν καταφύγιο σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, από την αρχή της κρίσης, το 2011.

Μια ενορχηστρωμένη στρατιωτική εκστρατεία εναντίον του Ισλαμικού Κράτους αναμφίβολα θα εκτοπίσει ακόμη περισσότερους Σύριους. Όμως, κατά την άποψη της Τουρκίας, δεν θα πρέπει να χρειάζεται να διασχίσουν τα σύνορα για να είναι ασφαλείς. Αντ' αυτού, η Τουρκία θέλει να αναλάβει πρωτοβουλία στη δημιουργία κτιριακών υποδομών που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των εκτοπισμένων ανθρώπων της Συρίας εντός των συνόρων της χώρας. Τέτοια σχέδια θα είχαν νόημα μόνο στο πλαίσιο διεθνώς εγγυημένων ασφαλών καταφυγίων, που προστατεύονται από μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων.

Δεδομένου ότι το Ισλαμικό Κράτος αποτελεί σοβαρότερη απειλή για την Τουρκία από ό, τι για οποιαδήποτε άλλη χώρα της Δύσης, η Τουρκία δεν έχει άλλη επιλογή από το να συμμετάσχει στην εκστρατεία εναντίον του. Αυτό σημαίνει, πρώτα απ' όλα, τη θέσπιση πολιτικής μηδενικής ανοχής προς το Ισλαμικό Κράτος στο εσωτερικό, με στόχο να προλάβει τη συγκέντρωση πόρων και την στρατολόγηση σε τουρκικό έδαφος. Η συνεχής βελτίωση της ασφάλειας των συνόρων και η βαθύτερη συνεργασία με δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών για το θέμα των ξένων μαχητών είναι επίσης απαραίτητη.

Αλλά η επιτακτική ανάγκη από πλευράς Τουρκίας να πολεμήσει το Ισλαμικό Κράτος δεν καθησυχάζει- και πολύ λιγότερο αναιρεί- τις ανησυχίες των Τούρκων ηγετών για τους μακροπρόθεσμους στόχους του Ομπάμα. Αν οι ΗΠΑ και η Τουρκία πρέπει να εργαστούν από κοινού για την εξάλειψη του Ισλαμικού Κράτους, θα πρέπει πρώτα να συμφωνήσουν σε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για την αποκατάσταση έστω και κάποιας υποτυπώδους ομαλότητας σε μια περιοχή που έχει ρημαχτεί από την κρίση.

*Ο Σινάν Ιλγκέν είναι πρόεδρος του Κέντρου Οικονομικών Μελετών και Μελετών Εξωτερικής Πολιτικής (EDAM) της Κωνσταντινούπολης και επισκέπτης καθηγητής στο Carnegie Europe στις Βρυξέλλες.

ΠΗΓΗ: Project Syndicate

Ελληνική Μετάφραση: thetoc.gr