Αρθρο-Γνώμης του μαρκ Στήβενς
Ενας χρόνος έχει περάσει από τότε που ο Αμερικανός πρώην ανάδοχος υπηρεσιών ασφαλείας, Εντουαρντ Σνόουντεν, άρχισε να κάνει γνωστή, σε όλη της την κλίμακα, την διαδικτυακή παρακολούθηση που ασκούσε η αμερικανική Εθνική Υπηρεσία Ασφάλειας (NSA). Οι αποκαλύψεις του προκάλεσαν δημόσια κατακραυγή και την έντονη καταδίκη από στενούς συμμάχους των ΗΠΑ, όπως η Γερμανία και έβαλαν τέλος σε ρομαντικές απόψεις για το πόσο ελεύθερα και ασφαλή είναι τελικά το Διαδίκτυο και τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα. Ο Σνόουντεν άλλαξε μεμιάς το πώς οι άνθρωποι βλέπουν τα τηλέφωνα, τις ταμπλέτες και τους φορητούς υπολογιστές τους και πυροδότησε τον δημόσιο διάλογο σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Το μόνο που δεν κατάφερε με τις αποκαλύψεις του, είναι να επιφέρει σημαντικές μεταρρυθμίσεις.
Το μόνο που δεν κατάφερε ο Σνόουντεν με τις αποκαλύψεις του, είναι να επιφέρει σημαντικές μεταρρυθμίσεις
Ασφαλώς, και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, ωθούμενος από τη συμμαχία μεταξύ οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και της βιομηχανίας της τεχνολογίας, έλαβε κάποια μέτρα. Σε ομιλία του, τον Ιανουάριο, αλλά και στην προεδρική ντιρεκτίβα που την ακολούθησε, ο Ομπάμα ζήτησε από τους Αμερικανούς κατασκόπους να αναγνωρίσουν ότι «όλα τα πρόσωπα πρέπει να αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια και σεβασμό, ανεξαρτήτως από την εθνικότητά τους ή τον τόπο διαμονής τους, και ότι όλα τα πρόσωπα έχουν νόμιμα συμφέροντα προστασίας της ιδιωτικής τους ζωής που αφορούν στη διαχείριση των προσωπικών τους δεδομένων».
Εγιναν μάλιστα και κάποιες συγκεκριμένες βελτιώσεις, χωρίς προηγούμενο στον σκοτεινό κόσμο των μυστικών υπηρεσιών, που συνόδευσαν την ρητορική αυτή δέσμευση για προστασία της ιδιωτικής ζωής. Οταν οι εταιρείες τεχνολογίας μήνυσαν το κράτος για να δώσει στη δημοσιότητα λεπτομέρειες σχετικά με τα αιτήματα των υπηρεσιών πληροφοριών, η κυβέρνηση Ομπάμα συμβιβάστηκε, υιοθετώντας μια λύση που προωθεί λεπτομερέστερες αναφορές. Βάσει της συμφωνίας αυτής, οι εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να δημοσιοποιούν στοιχεία σχετικά με τις αιτήσεις για δεδομένα, που δέχονται από τις υπηρεσίες πληροφοριών, σε ομάδες των 250 ή 1000, αναλόγως με τον τύπο τους.
Οι εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να δημοσιοποιούν στοιχεία σχετικά με τις αιτήσεις για δεδομένα
Παρότι πρόκειται για ένα βήμα προς τα εμπρός, είναι τουλάχιστον ανεπαρκές, καθώς αφήνει ανοιχτά «παραθυράκια», που απαγορεύουν την δημοσιοποίηση μερικών από τα πιο διαβόητα προγράμματα της NSA, όπως η σαρωτική συλλογή τηλεφωνικών δεδομένων βάσει του άρθρου 215 του νόμου PATRIOT των ΗΠΑ. Επιπλέον, ο Ομπάμα υπαναχώρησε στις πιο σημαντικές συστάσεις της ανεξάρτητης ομάδας αναθεώρησης που ο ίδιος είχε διορίσει. Την ίδια ώρα, ο νόμος για την Αμερικανική Ελευθερία (USA FREEDOM Act), που είχε ως στόχο να σταματήσει τη μαζική συλλογή των τηλεφωνικών αρχείων των Αμερικανών, αμβλύνεται με μια σειρά τροπολογιών που θα επιτρέπει στην κυβέρνηση να συνεχίσει τη συλλογή μεταδεδομένων για εκατομμύρια άτομα, χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Αυτά τα μεταδεδομένα – που αφορούν σε ποιους μιλάμε, πότε και για πόσο χρονικό διάστημα – μπορούν να αποκαλύψουν για την ιδιωτική μας ζωή σχεδόν όσα και το περιεχόμενο των επικοινωνιών.
Οι συμφωνίες που διέπουν τη συγκέντρωση και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ κυβερνήσεων παραμένουν επτασφράγιστο μυστικό
Ακόμη χειρότερα, σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, οι ΗΠΑ έχουν υιοθετήσει την πιο σκληρή στάση, από τότε που άρχισαν οι αποκαλύψεις από τον Σνόουντεν. Φυσικά, ο Σνόουντεν εξέθεσε περισσότερα στοιχεία γύρω από τις δραστηριότητες επιτήρησης της κυβέρνησης των ΗΠΑ από ό, τι για οποιαδήποτε άλλη χώρα. Ομως στα έγγραφα που κυκλοφόρησε περιλαμβάνονται, επίσης, τρομακτικά παραδείγματα σφετερισμού εκ μέρους, ας πούμε, του Κυβερνητικού Αρχηγείου Επικοινωνιών, της υπηρεσίας που αποκωδικοποιεί τα σήματα των υπηρεσιών ασφαλείας του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και πληροφορίες σχετικά με την ανταλλαγή πληροφοριών στο λεγόμενο δίκτυο των «Πέντε Ματιών» μεταξύ των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, του Καναδά, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας. Οι συμφωνίες που διέπουν τη συγκέντρωση και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ αυτών των κυβερνήσεων παραμένουν επτασφράγιστο μυστικό.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τόσο ο δημόσιος όσο και ο κοινοβουλευτικός διάλογος που έγινε για τις πρακτικές επιτήρησης υπήρξε, στην καλύτερη περίπτωση, ελάχιστος. Ενώ και η καναδική νομοθεσία απαγορεύει στις εταιρείες τη δημοσιοποίηση σχεδόν οποιασδήποτε πληροφορίας σχετικά με τα αιτήματα της κυβέρνησης για δεδομένα. Ο πρωθυπουργός Στίβεν Χάρπερ έχει διορίσει έναν δικηγόρο, ο οποίος έχει χτίσει την καριέρα του συμβουλεύοντας τις μυστικές υπηρεσίες, ως τον επίσημο επίτροπο προστασίας της ιδιωτικότητας, προκαλώντας την οργή των ακτιβιστών.
Ορισμένες χώρες μάλιστα έχουν εντείνει τις δραστηριότητές τους όσον αφορά στην επιτήρηση. Αμέσως μετά τις αποκαλύψεις Σνόουντεν, η γαλλική κυβέρνηση πέρασε σε ένα νομοσχέδιο για στρατιωτικές πιστώσεις, την δυνατότητα για αύξηση της παρακολούθησης του ίντερνετ από το κράτος, ακόμη και για «εμπορικούς» σκοπούς. Οι επικρίσεις εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την μαζική επιτήρηση που ασκούν το Ηνωμένο Βασίλειο, η Σουηδία, η Γαλλία και η Γερμανία (και ενδεχομένως σύντομα και η Ολλανδία) δεν φαίνεται να επηρεάζει τις εθνικές κυβερνήσεις.
Με την 800η επέτειο της Magna Carta να πλησιάζει, οι αποκαλύψεις του Σνόουντεν τροφοδοτούν ένα νέο κίνημα για τη δημιουργία εθνικών διακηρύξεων για τα δικαιώματα στο ίντερνετ
Με την 800η επέτειο της Magna Carta να πλησιάζει αυτό τον μήνα, οι αποκαλύψεις του Σνόουντεν τροφοδοτούν ένα νέο κίνημα για τη δημιουργία εθνικών διακηρύξεων για τα δικαιώματα στο ίντερνετ, που θα καθορίζουν τις αρχές της προστασίας της ιδιωτικής ζωής, την ελευθερία του λόγου και την υπεύθυνη ανωνυμία. Σε μια ξεσηκωτική ομιλία της στα Ηνωμένα Εθνη τον περασμένο Σεπτέμβριο, η πρόεδρος της Βραζιλίας, Ντίλμα Ρούσεφ, έθεσε την χώρα της στην πρώτη γραμμή αυτού του κινήματος, προωθώντας το ιστορικό νομοσχέδιο-πλαίσιο για την λειτουργία του ίντερνετ στην Βραζιλία, Marco Civil.
Δυστυχώς, όμως, άλλες κυβερνήσεις απειλούν να επιβάλουν αναγκαστικές απαιτήσεις για δεδομένα εντοπισμού. Τέτοιοι κανόνες λειτουργούν όχι μόνον αντίθετα προς τις θεμελιώδεις αρχές της ανοικτής και διασυνδεδεμένης υποδομής του ίντερνετ, αλλά προκαλούν και νέους κινδύνους για την ιδιωτική ζωή. Επιπλέον, δεν συνεισφέρουν καθόλου στη λύση του βασικού προβλήματος που αφορά στον περιορισμό της κυβερνητικής πρόσβασης στα προσωπικά δεδομένα, που τηρούνται από ιδιωτικές εταιρείες.
Το πώς οι εταιρείες σε όλο τον κόσμο θα ανταποκριθούν στις αποκαλύψεις του Σνόουντεν θα έχει σημαντικό αντίκτυπο για τα δικαιώματα των χρηστών τους. Μέχρι στιγμής, κάποιοι ακολουθούν τη σωστή προσέγγιση, πιέζοντας για μεγαλύτερη διαφάνεια, ενώ ενισχύουν την κρυπτογράφηση στα δίκτυά τους για να κρατήσουν τις μυστικές υπηρεσίες απ' έξω.
Μέχρι στιγμής, κάποιοι ακολουθούν τη σωστή προσέγγιση, πιέζοντας για μεγαλύτερη διαφάνεια
Οι εταιρείες στους τομείς της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών έχουν αρχίσει να μετατρέπουν τις αναφορές γύρω από τη διαφάνεια σε πρότυπο για την βιομηχανία τους. Ομως ακόμα περισσότερες εταιρείες τηλεπικοινωνιών και κατασκευαστών hardware πρέπει να συμπράξουν με τις εταιρείες του Διαδικτύου και τους υποστηρικτές των δικαιωμάτων προστασίας της ιδιωτικότητας και να χτίσουν μια ευρεία συμμαχία μεταρρυθμίσεων.
Πριν από ένα χρόνο, ο Σνόουντεν έκανε γνωστές σε ολόκληρο τον κόσμο τις κατάφωρες παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής των ανθρώπων εκ μέρους των κυβερνήσεων. Εναπόκειται στη βιομηχανία της τεχνολογίας, στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και στο ευρύ κοινό να κρατήσει τις κυβερνήσεις πιστές στην επιδίωξη για τις αναγκαίες αυτές μεταρρυθμίσεις. Μόνο τότε θα μπορέσει το Διαδίκτυο να παρέχει την ευλογία της ελευθερίας που μας είχε υποσχεθεί κάποτε.
*Ο Μαρκ Στήβενς είναι επικεφαλής του Global Network Initiative.
ΠΗΓΗ: Project Syndicate
