Aπό το «πρώτο βήμα» στις «ομάδες εργασίας» για το Κυπριακό

Η ελληνική αποστολή έφτασε στο ξενοδοχείο Intercontinental την Τετάρτη το βράδυ και ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών είχε μια πρώτη συνάντηση με τον κύπριο πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη. Σύμφωνα με την ενημέρωση που έκανε ο κ. Αναστασιάδης στον κ. Κοτζιά, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στις δύο κοινότητες (ε/κ και τ/κ) τις προηγούμενες τρεις ημέρες έγιναν σημαντικά βήματα προόδου σε μια σειρά από πεδία, από τη διακυβέρνηση και την πολιτική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων μέχρι την κατάθεση χαρτών για το εδαφικό. Χαρτών που κινούνταν στο πλαίσιο των ποσοστών που είχαν συμφωνηθεί στο Μοντ Πελεράν, δηλαδή 28,2%-29,2% για την τ/κ κοινότητα.

Παρά το γεγονός ότι για πρώτη φορά μετά το 1976 αντηλλάγησαν χάρτες ανάμεσα στις δύο πλευρές, οι ενστάσεις που αμέσως και εγγράφως υπέβαλε ο Νίκος Αναστασιάδης μαρτυρούν ότι στον χάρτη που υπέβαλε η τ/κ πλευρά δεν περιλαμβάνονται κάποιες περιοχές που επιθυμούσε η ε/κ. Βασικά, η πόλη Μόρφου. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, το κομβικό διαπραγματευτικό χαρτί της ε/κ πλευράς, η εκ περιτροπής προεδρία, παρέμενε ισχυρό. Όλα έδειχναν ότι η καθαυτό διαπραγμάτευση μόλις είχε αρχίσει. Σε εκείνο το σημείο, πολλοί εκτιμούσαν ότι το θέμα των εγγυήσεων και της ασφάλειας που θα συζητείτο την επόμενη ημέρα θα συναρτάτο -εμμέσως ή αμέσως- με τα άλλα ανοικτά ζητήματα της διαπραγμάτευσης σε ένα μεγάλο "πάρε-δώσε".

Tην ίδια στιγμή, την αίσθηση ότι τα πράγματα "θα σοβάρευαν" στη Γενεύη ενέτεινε η συνεχιζόμενη φημολογία και οι διαρροές που ήθελαν τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις να είναι έτοιμες να εκπροσωπηθούν σε ανώτατο επίπεδο —τουτέστιν, δια της παρουσίας του Αλέξη Τσίπρα, του Ταγίπ Ερντογάν ή του Μπιναλί Γιλντιρίμ και της Τερέζα Μέι— εάν υπήρχε σημαντική πρόοδος. Ακόμη, την Τετάρτη το βράδυ, οι δημοσιογραφικές πληροφορίες ανέφεραν ότι υπήρχε σοβαρό ενδεχόμενο να παραταθεί χρονικά η διεθνής διάσκεψη.

Η "μυστική" συνάντηση Κοτζιά και η "εμπλοκή" με τη Νούλαντ

Λίγες ημέρες πριν την πολυμερή, ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών πραγματοποίησε ένα ταξίδι-αστραπή στη Νέα Υόρκη. Επισήμως, στο επίκεντρο των επαφών του στη μητρόπολη των ΗΠΑ ήταν το Κυπριακό και η προετοιμασία ενόψει της διάσκεψης της Γενεύης. Έτσι ο κ. Κοτζιάς συνάντησε τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες, ενώ το βράδυ της Παρακευής 6 Ιανουαρίου είχε ένα τετ-α-τετ με τον τούρκο ομόλογό του Μελβούτ Τσαβούσογλου, που επίσης βρισκόταν στη Νέα Υόρκη.

Σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε ο κ. Κοτζιάς μετά το πέρας της συνάντησης, παρά το γεγονός ότι το κλίμα ήταν εξαιρετικά καλό, δεν κατέστη δυνατόν οι δύο υπουργοί να φτάσουν "έστω και σε μια πλησιέστερη σκέψη" στα θέματα της ασφάλειας και των εγγυήσεων. Στο τέλος της σχετικής ενημέρωσης που έγινε εκείνη την ημέρα για τις επαφές Κοτζιά στη Νέα Υόρκη αναφερόταν ότι έγιναν συναντήσεις και με το επιτελείο του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Και συγκεκριμένα, με τον σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας Μάικ Φλιν, καθώς και με τον νέο επιτελάρχη του Λευκού Οίκου Ρινς Πρίμπους.

Ουδείς μπορούσε, βεβαίως, να αξιολογήσει σωστά εκείνη τη στιγμή τη σημασία των συναντήσεων αυτών για το Κυπριακό. Όπως αποκάλυψε η "Καθημερινή της Κυριακής", η συνάντηση Κοτζιά-Φλιν έγινε στον διάσημο "Πύργο Τραμπ" και διήρκησε σχεδόν δύο ώρες. Σε αυτήν συμμετείχε και η αναπληρώτρια σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Κέι Τι Μακφάρλαντ, ενώ υπήρξε επαφή και με τον στενό συνεργάτη του νέου προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Τζιτζίκος.

Σύμφωνα με πληροφορίες, παρότι η Κύπρος δεν ήταν το μόνο ούτε το κύριο θέμα συζήτησης, η ελληνική πλευρά προχώρησε μετά τη συνάντηση στην εκτίμηση ότι η νέα διοίκηση των ΗΠΑ θα είναι πιθανώς πιο ευνοϊκή για τις επιδιώξεις της Αθήνας στο Κυπριακό. Το βασικό θέμα στο οποίο αναμένεται αλλαγή στάσης αφορά την πρόταση για δημιουργία τουρκικής βάσης στη Βόρεια Κύπρο, στο πλαίσιο ενός νέου συστήματος εγγυοδοσίας για τη μεγαλόνησο. Η συγκεκριμένη πρόταση θεωρείται από την Αθήνα ότι είναι εμπνεύσεως της αμερικανίδας υφυπουργού Εξωτερικών Βικτόρια Νούλαντ, ενώ είχε υιοθετηθεί πλήρως από την τουρκική πλευρά.

Το παρασκήνιο της πολυμερούς

Από το πρωί της 12ης Ιανουαρίου, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι άρχισαν να φτάνουν στο χώρο της πολυαναμενόμενης διάσκεψης για το Κυπριακό. Ο ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες, ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Φεντερίκα Μογκερίνι, ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών Μπόρις Τζόνσον και υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδιος για Ευρωπαϊκά Θέματα Σερ Άλαν Ντάνκαν, ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς και οι Νίκος Αναστασιάδης και Μουσταφά Ακιντζί. Με μικρή καθυστέρηση έφτασε και ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στην πρωινή συνεδρίαση της διάσκεψης, το κλίμα ήταν αρκετά τυπικό. Το κάθε μέρος έκανε την εισαγωγική του τοποθέτηση στην οποία εξέφραζε τις θέσεις και τις προσδοκίες του. Όπως ήταν επόμενο, δεν υπήρξε καμία προσέγγιση των μερών. Ακολούθησε η συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε ο ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτιέρες, έχοντας στα αριστερά του τον Νίκο Αναστασιάδη και στα δεξιά του τον Μουσταφά Ακιντζί. O κ. Γκουτιέρες τόνισε ότι τα Ηνωμένα Έθνη επιθυμούν μια βιώσιμη λύση και όχι "μπαλώματα", όπως είπε χαρακτηριστικά.

Την ίδια στιγμή όμως, τόνισε ότι επιθυμεί τη συνέχιση των συνομιλιών για όσο χρειάζεται στη διάσκεψη. "Η συμμετοχή άλλων προσωπικοτήτων μπορεί να δικαιολογηθεί αν υπάρξει πρόοδος. Ο στόχος μας είναι να έχουμε τα απαραίτητα αποτελέσματα" είπε. Είναι σαφές πως ο νέος ΓΓ του ΟΗΕ θα ήθελε να ξεκινήσει τη θητεία του με μια "ηχηρή επιτυχία" όπως η επίλυση του κυπριακού προβλήματος. Και φαίνεται πως κινήθηκε στο παρασκήνιο προς αυτήν την κατεύθυνση.

Μετά τη συνέντευξη Τύπου, ο κ. Γκουτιέρες είχε συναντήσεις με τους υπουργούς Εξωτερικών των τριών εγγυητριών δυνάμεων. Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων αυτών υπήρξε ένα είδος "common undestanding" για τη δημιουργία μίας τεχνικής επιτροπής στην οποία θα συμμετείχαν τεχνοκράτες από την Ελλάδα, τη Βρετανία και την Τουρκία. Η επιτροπή αυτή θα επιχειρούσε να απαντήσει σε έναν κατάλογο ερωτημάτων, ώστε κατόπιν να βρεθεί ένα πλαίσιο προσέγγισης. Από εδώ και πέρα οι αφηγήσεις αποκλίνουν. Σύμφωνα με μία εκδοχή δεν υπήρξε ακριβής προσδιορισμός του πότε θα συγκληθεί η εν λόγω τεχνική επιτροπή, ενώ, σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, η ελληνική πλευρά ζήτησε ολιγοήμερη διακοπή για προετοιμασία. Σε κάθε περίπτωση, στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε, ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών δήλωσε ότι θα ακολουθήσει ανακοίνωση που θα προβλέπει τη δημιουργια τεχνικής επιτροπής των εγγυητριών δυνάμεων η οποία θα αρχίσει τις εργασίες της στις 23 Ιανουαρίου.

Ο διάλογος Αναστασιάδη-Τσαβούσογλου και ο χαρτοφύλακας του κ. Άιντε

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης συνεδρίασης της διάσκεψης που ακολούθησε, ο κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης επεσήμανε ότι η πρόταση που βρισκόταν στο τραπέζι δεν περιελάμβανε ως μέλη της τεχνικής επιτροπής εκπροσώπους από την ΕΕ αλλά ούτε από την Κυπριακή Δημοκρατία ως αντισυμβαλλόμενο μέρος της Συνθήκης Εγγυήσεων του 1960 (σσ. η Συνθήκη υπεγράφη από την Κυπριακή Δημοκρατία από τη μια μεριά και από τρεις εγγυήτριες δυνάμεις από την άλλη). Το σημείο αυτό επιβεβαίωσε και ο κύπριος κυβερνητικός εκπρόσωπος Νίκος Χριστοδουλίδης σε δηλώσεις που έκανε το βράδυ της Πέμπτης σε δημοσιογράφους.

Στη δεύτερη αυτή συνεδρίαση υπεβλήθη και η πρόταση η τεχνική επιτροπή να αρχίσει άμεσα τις εργασίες της, δηλαδή από την επόμενη κιόλας ημέρα. Η ελληνική πλευρά ζήτησε ξανά χρόνο προετοιμασίας και πρότεινε τη συνέχιση της διάσκεψης σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών την Παρασκευή προκειμένου να δοθούν πολιτικές κατευθύνσεις στους τεχνοκράτες. Η τουρκική πλευρά φέρεται να απέρριψε την εν λόγω πρόταση, με τον κ. Τσαβούσογλου να επικαλείται εσωτερικές υποχρεώσεις λόγω των διαδικασιών για τη συνταγματική αναθεώρηση. Σε κάποια φάση μάλιστα της συζήτησης, παρενέβη ο ίδιος ο προέδρος Αναστασιάδης ζητώντας από τον τούρκο υπουργό να μείνει στη Γενεύη, φωνάζοντάς τον με το μικρό του όνομα.

Εκείνο όμως που ίσως έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι πως, σύμφωνα με πληροφορίες, στον χαρτοφύλακα του Ειδικού Συμβούλου του ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών κ. Άιντε υπήρχε η πολυαναμενόμενη συμβιβαστική πρόταση του ΟΗΕ για το θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων. Λόγω της απόφασης, όμως, για σύγκληση της τεχνικής επιτροπής στις 18 Ιανουαρίου και της διαφορετικής τροπής που πήρε η Διάσκεψη με την πρόταση για σχηματισμό ομάδας εργασίας ο χαρτοφύλακας του κ. Άιντε δεν άνοιξε ποτέ. Ενδεικτικές, πάντως, της γραμμής στην οποία θα κινηθεί η συγκεκριμένη πρόταση είναι οι δηλώσεις που έκανε ο ίδιος ο κ. Άιντε. «Υπάρχουν κάποιες ιδέες που συζητούνται για μία νέα αντίληψη ('concept') που δεν θα αποσυνδέσει την Κύπρο από τους γείτονές της, αλλά (θα εντάσσεται) σε ένα εντελώς νέο πλαίσιο του 21ου αιώνα», τόνισε. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι κάποιοι στην Αθήνα εκτιμούν θετικά τον ορισμό της σύγκλησης της τεχνικής επιτροπής στις 18 Ιανουαρίου, δύο μόλις ημέρες πριν την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων της αμερικανικής προεδρίας από τον Ντόναλντ Τραμπ.

Τα συν και τα πλην της διάσκεψης και η παρέμβαση Ερντογάν

Αν επιχειρήσει κανείς να κάνει έναν ψύχραιμο απολογισμό των όσων συνέβησαν τις προηγούμενες ημέρες στη Γενεύη, θα μπορούσε να πει ότι ήταν ένα σημαντικό πρώτο βήμα, το οποίο όμως θα μπορούσε να έχει ίσως θετικότερη έκβαση. Ειδικότερα, η κατάθεση χαρτών —ακόμη και αν υπάρχουν ενστάσεις— για πρώτη φορά μετά το 1976 και η έναρξη της συζήτησης για τις εγγυήσεις και την ασφάλεια παρουσία της Τουρκίας συγκαταλέγονται δίχως αμφιβολία στα θετικά. Από την άλλη, το γεγονός ότι δεν συζητήθηκε η συμβιβαστική πρόταση των Ηνωμένων Εθνών αποτελεί σαφώς μια αρνητική πτυχή. H πρόταση για δημιουργία τεχνικής επιτροπής φαίνεται πως άλλαξε το πλάνο που είχαν τα Ηνωμένα Έθνη το οποίο προέβλεπε συνέχιση της διάσκεψης μέχρι την Τρίτη 17 του μηνός και, αναλόγως της προόδου, παρουσία των ηγετών των τριών εγγυητριών δυνάμεων. Πρέπει ακόμη να σημειωθεί ότι προς το παρόν παραμένει αδιευκρίνιστο το πόσο θα διαρκέσουν οι εργασίες της τεχνικής επιτροπής.

Τέλος, στα θετικά θα πρέπει να καταγραφεί και η δήλωση Ερντογάν μετά τη διάσκεψη, όσο περίεργο και αν ακούγεται. Και αυτό για δύο λόγους. Πρώτον, διότι ο τούρκος πρόεδρος εμφανίστηκε πλήρως ενημερωμένος για τις διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό. Και δεύτερον, διότι παρά τα όσα γράφτηκαν ο Ταγίπ Ερντογάν αφήνει ένα παράθυρο ανοιχτό για την κατάργηση της στρατιωτικής παρουσίας της Τουρκίας στην Κύπρο, υπό προϋποθέσεις όχι και τόσο παράλογες. "Όπως καθορίστηκε προηγουμένως, σε ίση αναλογία, θα έχουν εκείνοι 950 στρατιώτες και εμείς 650 στρατιώτες στην Κύπρο. Αυτό πρέπει να συνεχιστεί. Δεν μπορείς να κάνεις λόγο για πλήρη αποχώρηση του τουρκικού στρατού. Το έχουμε ξαναπεί. Σε περίπτωση που τίθεται τέτοιο ζήτημα τότε και οι δυο πλευρές πρέπει να αποσύρουν τα στρατεύματα τους", είπε χαρακτηριστικά ο Ερντογάν.

Η συνέχεια στις τεχνικές διαπραγματεύσεις που ξεκινούν σε λίγες ημέρες.

thetoc.gr