Τάξη και αταξία

Δηλαδή, πολλά ξεκινούν «Off Broadway» και μετά πάνε «Broadway». Τι παίζει, λοιπόν, «Off Broadway» αυτές τις μέρες; Η αραβο-ισραηλινή σύγκρουση είναι μια μικρογραφία του σημαντικότερου χάσματος στον κόσμο σήμερα: του χάσματος μεταξύ του «κόσμου της τάξης» και του «κόσμου της αταξίας».

Παλιά χρειαζόταν μια σύμβαση με την Boeing για να για να αποκτήσεις ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος. Τώρα μπορείς να φτιάξεις ένα στη Γάζα.
Το Ισραήλ έχει να αντιμετωπίσει παίκτες έξω από το κράτος, με πολιτικά ρούχα, οπλισμένους με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, που φωλιάζουν μεταξύ των αμάχων στα τέσσερα από τα πέντε σύνορα που έχει: Το Σινά, τη Γάζα, το Λίβανο και τη Συρία. Και αυτό που είναι πιο εντυπωσιακό σχετικά το δράμα αυτό είναι ότι τα παραδοσιακά μέσα επιβολής της τάξης φαίνεται να είναι αναποτελεσματικά. Το Ισραήλ, μια μίνι-υπερδύναμη, συνεχίζει να σφυροκοπά, με τις σύγχρονες αεροπορικές δυνάμεις του τη σάρα και τη μάρα των ισλαμιστικών παραστρατιωτικών ομάδων στη Γάζα. Αλλά οι σούπερ-ενδυναμωμένοι Παλαιστίνιοι μαχητές, αξιοποιώντας φτηνά εργαλεία υψηλής τεχνολογίας, επανέρχονται με πυραύλους τοπικής παραγωγής, ακόμα και μη επανδρωμένα αεροσκάφη που τα έφτιαξαν επί τόπου. Παλιά χρειαζόταν μια σύμβαση με την Boeing για να για να αποκτήσεις ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος. Τώρα μπορείς να φτιάξεις ένα στη Γάζα.

Τί πρέπει να γίνει; Για αρχή, θα ήταν εξαιρετικό, αν οι μεγάλες δυνάμεις του κόσμου της τάξης - οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ινδία και η Ευρωπαϊκή Ενωση - ήταν σε θέση να συνεργαστούν περισσότερο για να περιορίσουν την εξάπλωση του κόσμου της αταξίας. Αυτό είναι σίγουρα αναγκαίο. Ομως, οι προοπτικές να επιτευχθεί είναι περιορισμένες. Καμία δύναμη αυτές τις μέρες δεν θέλει να βάλει το χέρι της στη φωτιά του κόσμου της αταξίας. Διότι το μόνο που θα κερδίσει είναι τον λογαριασμό. Αλλά ακόμα και εάν εμπλέκονταν, δεν θα ήταν αρκετό.

Κατά τη γνώμη μου, ο μόνος τρόπος για το Ισραήλ να καταφέρει να περιορίσει πραγματικά την απειλή από τους πυραύλους της Χαμάς είναι αν οι Παλαιστίνιοι της Γάζας απαιτήσουν να σταματήσει η εκτόξευση των πυραύλων. Σίγουρα, το Ισραήλ μπορεί να προκαλέσει αρκετό πόνο σε όλη τη Γάζα για να επιτύχει μια κατάπαυση του πυρός, η οποία, όμως, ποτέ δεν διαρκεί. Ο μόνος βιώσιμος τρόπος να γίνει αυτό είναι να συνεργαστεί το Ισραήλ με μετριοπαθείς Παλαιστίνιους στη Δυτική Οχθη για να οικοδομήσει ένα βιώσιμο κράτος έτσι ώστε οι Παλαιστίνιοι της Γάζας να ξυπνάνε κάθε πρωί για να πουν στη μηδενιστική Χαμάς: «Θέλουμε αυτό που έχουν τα ξαδέλφια μας στη Δυτική Οχθη». Οι μόνοι αποτελεσματικοί έλεγχοι είναι αυτοί που προέρχονται από το εσωτερικό.

Ετσι νίκησαν οι στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ την προηγούμενη έκδοση του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και τη Συρία, το ISIS, όταν οι τζιχαντιστές κατέλαβαν σε μεγάλο βαθμό την επαρχία Ανμπάρ του Ιράκ το 2006-7. Οι ΗΠΑ συνεργάστηκαν με τους σουνίτες ηγέτες των φυλών που δεν ήθελαν το πουριτανικό Ισλάμ, ή οι κόρες τους να αναγκάζονται να παντρευτούν φονταμενταλιστές, ή να απαγορευτεί το ουίσκι τους. Αλλά οι αμερικανοί δεν τους όπλισαν μόνο. Επιτύχαμε μια συμφωνία για κοινά όπλα, κοινή εξουσία και κοινές αξίες - για το μέλλον του Ιράκ - μεταξύ των σουνιτών φυλάρχων και του σιίτι προέδρου του Ιράκ, Νούρι Καμάλ αλ-Μαλίκι. Αυτό έδωσε τέλος στην αταξία των τζιχαντιστών το 2007.

Και μετά τι έκανε ο Μαλίκι όταν έφυγαν οι αμερικανοί από το Ιράκ; Σταμάτησε να πληρώνει τις παραστρατιωτικές ομάδες των σουνιτικών φυλών και προσπάθησε να συλλάβει μετριοπαθείς σουνίτες πολιτικούς. Αντί να κτίσει πάνω στα θεμέλια κατανομής εξουσίας που βάλαμε, ο Μαλίκι τα ξερίζωσε. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το ISIS ήταν τόσο εύκολο να κινηθεί στο Ιράκ. Οι σουνίτες δεν επρόκειτο να αγωνιστούν για την κυβέρνηση Μαλίκι. Καμία εμπιστοσύνη, κανένας καταμερισμός εξουσίας, καμία τάξη.

Οι εβραίοι έποικοι στο Ισραήλ έκαναν ό,τι μπορούσαν για να οικοδομήσουν νέους οικισμούς και να υπονομεύσουν έτσι την εμπιστοσύνη των παλαιστινίων ότι θα μπορούσαν να μοιραστούν ποτέ αρκετή εξουσία έτσι ώστε να προκύψει ένα παλαιστινιακό κράτος στη Δυτική Οχθη. Και η μετριοπαθής, κοσμική Παλαιστινιακή ηγεσία στη Δυτική Οχθη πολύ συχνά έχει επιδείξει πολύ λίγο θάρρος για συμβιβασμό την κρίσιμη στιγμή. Ετσι, δεν υπάρχει καμία ελκυστική εναλλακτική λύση στη Δυτική Οχθη στον μηδενισμό της Χαμάς. Το Ισραήλ, οι μετριοπαθείς Παλαιστίνιοι και ο Μαλίκι έχασαν την ευκαιρία της ηρεμίας των τελευταίων χρόνων. Και ο Μαλίκι και οι ηγέτες του Ισραήλ επιμένουν τώρα να εξαφανίσουν τις στρατιωτικές απειλές που αντιμετωπίζουν από τους εξτρεμιστές πριν από την ανοικοδόμηση ή την επανεξέταση των πολιτικών εναλλακτικών λύσεων. Λύσεις που οι ίδιοι βοήθησαν να πετάξουν στο νεροχύτη. Αυτό δεν θα λειτουργήσει.

Ο Πάτρικ Ντόερτι, συγγραφέας του «Μια νέα Ανμερικανική Στρατηγική», υποστηρίζει σε άρθρο του στο περιοδικό Foreign Policy, ότι αν δούμε την παραδοσιακή αντιμετώπιση του κόσμου της αταξίας από αμερικανούς και άλλους ηγέτες, θα παρατηρήσουμε ότι υπάρχουν πολλοί «που θέλουν να έχουν τον έλεγχο καθώς και κατεδαφιστές, αλλά δεν υπάρχουν οικοδόμοι. Οι ηγέτες μας εκπαιδεύτηκαν στις τακτικές ελέγχου του Ψυχρού Πολέμου – γνωστές και ως 'διαχείριση κρίσεων'. Ετσι δεν είναι έκπληξη ότι χρησιμοποιούμε τη δύναμή μας μόνο για να επιμερίσουμε τον κίνδυνο και να διατηρήσουμε το αποτυχημένο στάτους κβο. Αλλά τώρα χρειαζόμαστε οι ηγέτες μας είναι οικοδόμοι με αρκετή προνοητικότητα για να διαμορφώσουν μια βιώσιμη διεθνή τάξη και να υποστηρίξουν περιφερειακούς ηγέτες που είναι προσηλωμένοι στον ίδιο στόχο». Η ελεγχόμενη κατάσταση, σημειώνει ο Ντόερτι, είναι σίγουρα καλύτερη από το χάος. Αλλά, όπως έχουμε δει με όσους επιβάλλουν τον έλεγχο και με την Αμερική να έχει την τάση να τους υιοθετεί στην Αίγυπτο, το Ιράκ και το Ισραήλ, η δική τους προσέγγισή στον έλεγχο «τείνει προς τη στασιμότητα και τις υπερβολές, καθώς οι δυνάμεις τους είναι επικεντρωμένες για την αντιμετώπιση των δυνάμεων του χάους».

Οταν όλα τα παλιά μέσα ελέγχου από πάνω προς τα κάτω είναι όλο και λιγότερο διαθέσιμα ή όλο και πιο ακριβά (σε έναν κόσμο ισχυρών ανθρώπων και ισχυρής τεχνολογίας, να είσαι ισχυρός δεν σημαίνει το ίδιο όπως παλιά), οι ηγέτες και οι πολίτες θα πρέπει τελικά να αγκαλιάσουν μια νέα, πιο βιώσιμη πηγή τάξης που προέρχεται από τα κάτω προς τα πάνω και είναι οικοδομημένη στη βάση της κατανομής εξουσίας, των αξιών και της εμπιστοσύνης. Η ηγεσία έχει να κάνει με το πώς θα καλλιεργηθεί αυτό το είδος τάξης. Ναι, ναι. Ξέρω ότι αυτό ακούγεται απίστευτα δύσκολο. Αλλά όταν οι απομονωμένοι κάτοικοι της Γάζας μπορούν να φτιάχνουν τα δικά τους μη επανδρωμένα αεροσκάφη, η τάξη δεν είναι μια εύκολη υπόθεση πια.

*Ο Τόμας Φρίντμαν είναι συγγραφέας και αρθρογράφος των New York Times.

ΠΗΓΗ: The New York Times

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: thetoc.gr