Όταν τελειώσετε με την προπαγάνδα, αφήστε με να ελπίζω στο δικό μου Πολυτεχνείο

Η επέτειος του Πολυτεχνείου είναι σίγουρα από τις περιπτώσεις αυτές: Μια γιορτή στην οποία δίνεις την αξία που θέλεις, αναδεικνύεις την διάσταση που σε βολεύει, τοποθετείς ταμπέλες - εάν δεν σε συμφέρει να επεκταθείς - αλλά, εν τέλει, αποδέχεσαι ότι είναι θεσμοθετημένη.

Αν και έχουν περάσει 25 χρόνια, θυμάμαι ακόμη την δασκάλα μου στην Α' Δημοτικού, όταν προσπαθούσε να μας βάλει στο κλίμα της σχολικής εκδήλωσης που θα ακολουθούσε: "Το 1967 κάποιοι στρατιωτικοί στην Ελλάδα επέβαλαν Δικτατορία" και έγραψε την λέξη "Δικτατορία" στον πίνακα. Στην συνέχεια, μας είπε, με απλά λογια, την ιστορία με το τανκ, η οποία μας συγκλόνισε όλους.

Τα επόμενα χρόνια, μάθαμε και άλλες παραμέτρους: Το σύνθημα "Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία", τις διαδηλώσεις, μας εξήγησαν περισσότερα για τον ραδιοφωνικό σταθμό. Όταν πήγαμε Γυμνάσιο, η γιορτή αυτή μας εξέφραζε περισσότερο. Ίσως όχι επειδή δεν είχε παρέλαση - σε όλους άρεσε να παρελαύνουμε για να χάνουμε κάποιες ώρες μαθημάτων στις πρόβες - αλλά γιατί, σταδιακά, την σκυτάλη την έπαιρναν οι μαθητές: Είχαν την ευκαιρία να παίξουν κομμάτια που τους άρεσαν, όπως το Ακορντεόν, αλλά και να βγάλουν την πρώτη αμφισβήτηση για την εξουσία. Στον αντίποδα, στις γιορτές σαν την 28η Οκτωβρίου, στεκόμασταν στο ΟΧΙ. Αρχικά αυτό που είπαν οι Έλληνες στους Ιταλούς, κατόπιν το ΟΧΙ που είπαν οι Έλληνες στον φασισμό. Και, όχι, δεν είχαμε τον προβληματισμό αν το είπε ο Μεταξάς και τι τέλος πάντων ήταν αυτός ο Μεταξάς.

Αφήνοντας στην άκρη αυτήν την μικρή αναδρομή στα μαθητικά μου χρόνια - τα οποία νοσταλγώ όπως όλοι οι "30 και κάτι - επανέρχομαι στο σήμερα και στην αφορμή που μου δόθηκε για να γράψω αυτό το άρθρο, που δεν ήταν άλλη από όλες τις πιθανές αναγνώσεις που δίνουν, μέσω δηλώσεων αλλά και των social media, όσοι εκφράζουν άποψη για την γιορτή.

Από την μια πλευρά, υπάρχει ο αριστερός κόσμος - που έχει οικειοποιηθεί την γιορτή από τις πρώτες δεκαετίες - και προχωρά σε συγκρίσεις με το σήμερα: Με το μνημόνιο, την πολιτική κατάσταση, την Χρυσή Αυγή, την ΕΡΤ και ό,τι άλλο υπάγεται στην πολιτική του γραμμή. Στην αντίπερα όχθη, έχεις τους πολέμιους της εκδήλωσης, οι οποίοι έχουν εγκαταλείψει την στείρα γραμμή της Χούντας ότι "δεν υπήρξαν νεκροί" και "απομακρύνθηκαν οι ταραξίες" και στέκονται, επίσης, στην πολιτική κατάσταση: Υπενθυμίζουν ότι πολλά από τα πρόσωπα της κατάληψης, όπως η Μαρία Δαμανάκη και ο Κώστας Λαλιώτης, είναι ή υπήρξαν "όργανα του συστήματος που κατέστρεψε την Ελλάδα" και φορτώνουν στην λεγόμενη "γενιά του Πολυτεχνείου", κάποιες φορές όχι άδικα, την κύρια ευθύνη για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα. Οι πιο σκληροπυρηνικοί προχωρούν ακόμη παραπέρα, τονίζοντας ότι "ένας Παπαδόπουλος θα μας σώσει" και νοσταλγούν μια περίοδο η οποία, ακόμη κι αν σε κάποιον αρέσει να ζει σε συνθήκες στρατοπέδου, είναι, ούτως ή άλλως, ιστορικά και πολιτικά ξεπερασμένη.

Κατ' αρχήν, θεωρώ ότι τα ιστορικά γεγονότα και ο ρόλος των προσώπων σε αυτά πρέπει να κρίνονται, πρώτα απ' όλα, στο πλαίσιο των δεδομένων συνθηκών που επικρατούσαν στην εποχή κατά την οποία αναφερόμαστε. Μου φαίνεται, λοιπόν, λίγο άτοπο να αναφερόμαστε σε γεγονότα που συνέβησαν το 1973 και να τα ταυτίζουμε με τις πράξεις των πρωταγωνιστών τους μετά από κάποιες δεκαετίες. Ακούγεται ίσως λίγο κυνικό, αλλά δεν νομίζω ότι αφορά τόσο πολύ τα γεγονότα του 1973 η σχέση που ανέπτυξαν με την εξουσία κάποια "ηγετικά" στελέχη της κατάληψης, όταν κάνουμε λόγο για μια εκδήλωση διαμαρτυρίας η οποία εξέφραζε αποδεδειγμένα ένα μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων. Ούτε μπορεί κάποιος να ταυτίζει τα γεγονότα με τα πρόσωπα και την μετέπειτα πορεία τους. Άλλωστε, η πολιτική έχει άλλους όρους, όπως επίσης και η ίδια η ζωή: Ενδεχομένως να μην είσαι πάντα στο ίδιο στρατόπεδο. Σε ό,τι αφορά στην αντίπερα όχθη και την ταύτιση του Πολυτεχνείου με κάθε μία μεγάλη ή μικρότερη κινητοποίηση για οποιοδήποτε αίτημα, νομίζω ότι υποτιμάει την αξία της ίδιας της επετείου, καθώς πρόκειται, όπως προανέφερα, για μια κινητοποίηση η οποία ένωσε, σε κοινωνικό επίπεδο, χιλιάδες πολίτες. Είτε δίκαιοι είτε υπερβολικά απαιτητικοί οι αγώνες ορισμένων επαγγελματικών και κοινωνικών ομάδων - και, σε κάθε περίπτωση πάντα σεβαστοί - δεν είναι βέβαιο ότι αντιπροσωπεύουν το ίδιο μαζικά τις αρχές και τις καταστάσεις εκείνες που αντιπροσώπευε το Πολυτεχνείο.

Σε ό,τι αφορά σε αυτό που συνέβη στην μεταπολιτευτική Ελλάδα, άποψή μου είναι πως πρόκειται για κάτι βαθύτερο, που δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με την "γενιά του Πολυτεχνείου" ή οποιαδήποτε άλλη γενιά που μπορεί να αναφέρουμε. Έχει να κάνει, κυρίως, με την κακή νοοτροπία που έχουμε βάλει στο DNA μας σαν λαός, να είμαστε επιρρεπείς στον λαϊκισμό κάθε είδους, να επιδιώκουμε την εύκολη λύση, να θέτουμε ως προτεραιότητα να φαινόμαστε σωστοί και κατόπιν να είμαστε πραγματικά σωστοί και, ασφαλώς, να χρησιμοποιούμε απενοχοποιημένα τις μεθόδους που οι ίδιοι κατακρίνουμε - π.χ. αυτές που ευνοούν την αναξιοκρατία - επειδή έχουμε στο νου μας ότι "όλοι τα ίδια κάνουν". Αυτή η νοοτροπία θα περνούσε, οποτεδήποτε κι αν ήταν το τέλος της Χούντας. Και, φοβάμαι, ότι θα παραμείνει, έστω κι αν κάποιοι, στην εφαρμογή των εξοντωτικών μέτρων, έκαναν σημαία τους την "ανάγκη να αλλάξουμε". Πολύ αμφιβάλω εάν πραγματικά το επιδιώκουν ή αν οι ίδιοι το πιστεύουν.

Κλείνοντας, εφόσον φτάσατε μέχρι το τέλος του κειμένου, δείτε το βίντεο που επισυνάπτω παρακάτω. Είναι η συναυλία του μεγάλου Μίκη Θεοδωράκη μετά την πτώση της Χούντας. Δεν νομίζω ότι όλοι αυτοί στην εξέδρα είναι αριστεροί ή αναρχικοί. Είναι, κατά κύριο λόγο, άνθρωποι που ένοιωσαν ελεύθεροι και ονειρεύονταν ένα καλύτερο μέλλον. Άσχετα εάν, τελικώς, το μέλλον αποδείχθηκε πολύ λιγότερο ευοίωνο απ' ό,τι οι αφελείς πίστεψαν. Με την όποια δική τους ευθύνη.

Ας κλείσουμε τα μάτια κι ας ονειρευτούμε ότι στην ζωή μας ο καθένας θα πανηγυρίζει την πτώση της δικής του "Χούντας" και θα τιμά το δικό του "Πολυτεχνείο".